Borstvoeding: Wat kan je verwachten?
Borstvoeding is dan wel natuurlijk, makkelijk is het niet. Het verloopt niet altijd vlekkeloos en het vraagt hard werk van jou, je partner en je baby om alles goed op gang te trekken. Het allerbelangrijkste om over borstvoeding te weten is: je hebt een keuze. Geef je flesvoeding? Dan is dat helemaal oké. Kies je voor borstvoeding? Laat de keuze dan ook echt van jezelf komen. Jij voedt, jij kiest.
Zoals vroedvrouw en lactatiekundige Gon Balis het zegt: er is heel wat crap informatie rond borstvoeding te vinden. Om die uit de wereld te helpen, zetten we samen met haar wat informatie op een rijtje.
Wie is Gon Balis
Gon is vroedvrouw en lactatiekundige bij vroedvrouwenpraktijk De Levensboom en vroedvrouw in de Europaziekenhuizen in Brussel. Je kan bij Gon terecht voor begeleiding tijdens de zwangerschap (voorbereiding op arbeid en de bevalling) en na de bevalling (begeleiding tijdens de kraamperiode en begeleiding van de borstvoeding).
Wat is moedermelk precies en hoe werkt het?
Eenvoudig gezegd is moedermelk een totaalpakket van:
- elementaire voedingsstoffen, zoals proteïnen, koolhydraten en vetten
- stoffen die bijdragen tot de ontwikkeling en groei van en kind, zoals levende cellen, aminozuren en groeifactoren
- stoffen die helpen bij het voorkomen of aanpakken van infecties, zoals oligosachariden en enzymen
- vijf elementaire vormen van antistoffen
- passief (antistoffen die je als mama al had)
- actief (die je aanmaakt tijdens de voeding)
Moedermelk helpt ook het gastro-intestinaal stelsel van de baby (de zwakste schakel voor een newborn) en de longen te beschermen.
Borstvoeding is meer dan louter voeden. Een belangrijk element is het koesterend aspect. Borstvoeding is een symbiose tussen een mama die voedt en een baby die drinkt, de ene kan niet zonder de andere. Hormonen zoals prolactine en oxytocine zorgen voor die hele diepe band. Uiteraard creëer je ook een band met je baby als je kunstvoeding geeft, alleen is die wat anders.
Hoe komt melk nu precies in je borsten? Wanneer je zwanger raakt, ontwikkelt het klierweefsel in je borsten zich steeds meer. Dat is vaak waarom je borsten die eerste weken gevoelig aanvoelen.
Vanaf de zestiende week, maar meestal in de tweede helft van de zwangerschap, kunnen de klieren in je borst al die eerste melk (colostrum) aanmaken. Het doel is om al melk te hebben mocht je prematuur bevallen. Omdat de melk al wordt aangemaakt, kan je vanaf de tweede zwangerschapshelft al eens natte tepels of korstjes op de tepels hebben.
Colostrum zit boordevol waardevolle stoffen die je baby beschermen tegen ziekte. De echte melkproductie komt pas na enkele dagen op gang.
Twee hormonen hebben een invloed op de melkproductie: oxytocine en prolactine. Prolactine staat in voor de aanmaak van de melk. Oxytocine zorgt ervoor dat de melk vanuit de klieren naar de tepel stroomt (toeschietreflex).
Hier vind je onze artikels over borstvoeding:
Kan je je voorbereiden op borstvoeding?
Hoewel het een van de meest natuurlijke dingen ter wereld is, gaat borstvoeding niet altijd vanzelf. Het beste wat je daarom kan doen qua voorbereiding is je informeren. Bij borstvoedingsorganisatie La Leche League, een vroedvrouw of lactatiekundige kan je al tijdens de zwangerschap leren over borstvoeding. Ook krijg je er praktische tips.
Borstvoedingcursussen
Ziekenhuizen en vroedvrouwenpraktijken organiseren ook vaak (gratis) borstvoedingscursussen, waar je voorlichting krijgt over alles wat met borstvoeding te maken heeft.
Naar het einde van de zwangerschap toe kan je al wel een borstvoedingsbeha (een tweetal cupmaten groter dan gewoonlijk) en borstkompressen kopen, maar laat je niet verleiden door allerlei veelbelovende gadgets. Kijk eerst even hoe je baby is en koop pas dan de kolf of crème die het beste is voor jou.
Borstvoeding, een leerproces
Belangrijk om te weten is dat de eerste vier à zes weken pittig zijn. Het is een leerproces voor jou en je baby. Bereid je erop voor dat er in de eerste maanden werk aan de winkel is, dat het niet zomaar vanzelf gebeurt.
Een goede ondersteuning thuis kan helpen. Zorg ervoor dat er voldoende hulpposten zijn: ouders, grootouders, kraamhulp, …
Het fysiologische proces van borstvoeding (biological nurturing)
Tijdens de zwangerschap zullen de kanaaltjes en melkklieren in je borsten zich explosief ontwikkelen om de melkproductie op gang te trekken. Je lichaam bereidt zich volop voor op de komst van de baby en maakt meestal vanaf de tweede helft van de zwangerschap de eerste melk (colostrum) aan.
Ook de klieren van Montgomery (die kleine bultjes op het tepelhof) komen in actie. Ze scheiden een substantie af die de borst voedt en vet houdt, maar die ook een bepaalde geur afscheidt. Diezelfde substantie wordt ook in het vruchtwater uitgescheiden. De baby bereidt zich intra-uterien dus al voor op de borstvoeding. Hij zuigt op zijn vingers, slikt vruchtwater in en komt zo in contact met de geur en smaak van die substantie.
Hoewel je baby nog geen geur kan herkennen, zullen geurreceptoren in zijn lichaam die opslaan. Wanneer hij geboren is, weet hij instinctief dat het om voeding gaat.
Een natuurlijk instict
Het principe van biological nurturing (ook gekend als instinctief voeden of “laid-back breastfeeding”) focust op het vertrouwen in het instinct van moeder en kind. Het idee erachter is dat we als zoogdieren geprogrammeerd zijn om bij de geboorte op zoek te gaan naar een voedselbron.
Een baby wordt geboren met een twintigtal reflexen en instincten om meteen een voedselbron te kunnen zoeken.
Kenmerkend is de borstvoedingshouding waarbij de moeder op haar rug ligt in een hoek van 45°. De baby wordt kort na de bevalling net onder haar borsten geplaatst en kan op eigen tempo zoeken naar de borst, terwijl zorgverleners observeren en alleen helpen indien nodig.
Huid-op-huidcontact bij borstvoeden
Ook huid-op-huidcontact is essentieel om de baby de kans te geven zijn natuurlijke impulsen te volgen.
Skin-to-skin maakt het makkelijker dat te bereiken, omdat baby’s reflexen dan heel sterk aanwezig zijn. Als je je baby op je legt, een beetje lager dan de borst, zal hij actief beginnen te snuffelen en zoeken. Een pasgeboren baby is “geprogrammeerd” om zijn ouders te verleiden zodat ze voor hem zullen zorgen. Hij zal daarom zijn hoofdje opheffen en de blik van mama zoeken.
Op het moment dat je baby z’n hoofdje opheft, komt zijn neus vrij en ruikt hij de feromonen die uit de kliertjes van Montgomery komen, 10.000 keer sterker dan in het vruchtwater. Biological nurturing zorgt ervoor dat je in principe, als alles goed gaat, een baby kan laten doen en dat hij zijn weg naar de borst wel zal vinden.
Meer over de halfliggende houding vind je hier. In dit filmpje kan je zien hoe een pasgeboren baby op zoek gaat naar de borst.
De eerste keer borstvoeding
Idealiter krijgt je baby binnen de twee uur na de bevalling de kans om aan de borst te drinken. Huid-op-huidcontact boost de natuurlijke instincten van je baby om op zoek te gaan naar de tepel en het geeft jou ook een oxytocineboost. Een baby die zelf kan zoeken, zal gaan snuffelen, likken en aanhappen.
Goed aanleggen
De beste aanhap is van beneden naar boven, met de onderlip onder het tepelhof. Daarna “valt” hij op de tepel en met een grote mond moet hij de tepel en het tepelhof ver in de mond houden. De halfliggende houding kan helpen een goede aanhap te bevorderen.
De eerste moedermelk heet colostrum en bevat alles wat je baby nodig heeft. Het wordt daarom vaak vloeibaar goud genoemd. Deze melk is meestal gelig van kleur en heeft een dikkere structuur.
De maag van een pasgeborene is ontzettend klein. Je baby drinkt daarom slechts kleine hoeveelheden per keer en dus produceer je nog niet erg veel (40 tot 50 ml per dag). Omdat het zo’n kleine hoeveelheden zijn, is het dus perfect normaal dat je baby frequent drinkt.
Regelmaat en efficiëntie
Het belangrijkste om borstvoeding zo vlot mogelijk te laten verlopen is: regelmaat en efficiëntie. De baby mag dus heel regelmatig gestimuleerd worden om te drinken. Wil hij elke twee uur drinken? Dan mag dat. Belangrijk daarbij is dat hij het efficiënt doet.
Hij moet ver aanhappen én ver aangehapt blijven (dus niet wegschuiven of alleen aan de tepel zuigen). Die efficiëntie is belangrijk om ervoor te zorgen dat je productie op peil blijft.
Een baby die efficiënt drinkt zal zijn tong naar buiten brengen en een soort van golfbeweging maken, waarbij hij positieve en negatieve druk ontwikkelt. Hij zal zodanig met zijn onderkaak werken om de melk uit de borst te halen.
Bied beide borsten aan en begin de volgende voeding aan de borst waar je de laatste sessie mee geëindigd bent. Heeft je baby maar van één borst gedronken? Bied volgende keer dan eerst de andere borst aan.
Voeden op verzoek
Voeden op verzoek betekent dat je in plaats van bijvoorbeeld elke drie uur de borst aan te bieden en zo een schema volgt, je eerder je baby en zijn hongersignalen volgt. Je geeft je baby eten wanneer hij er zelf om vraagt.
Bij pasgeborenen is het echter moeilijk te bepalen wanneer je baby precies voeding vraagt. Als je baby zuigt, zuigsignalen geeft of begint te wenen, kan dat ook een heel andere reden hebben dan honger.
Heeft de baby gedronken?
Bij voeden op verzoek is het ook moeilijk te bepalen of je baby wel efficiënt gedronken heeft. Het observeren van de borstvoeding is daarom belangrijk: kijken, maar ook voelen. Hoe voelt de mama zich? Is het comfortabel, doet het pijn? Hoor je de baby actief slikken?
Efficiëntie is belangrijk om je productie op peil te houden. Als je baby onvoldoende melk uit je borst haalt, wordt je lichaam minder gestimuleerd om melk aan te maken, waardoor de productie zal dalen. Maar wanneer je na enkele weken een systeem hebt opgebouwd waarbij je baby efficiënt drinkt en de melkproductie afgestemd is op wat je baby vraagt, kan je voeden op verzoek makkelijker toepassen.
In het begin is regelmaat en efficiëntie essentieel om dat hele systeem in gang te trekken.
Doet borstvoeding pijn?
Borstvoeding kan even gevoelig zijn bij het aanleggen, maar het mag geen pijn doen. Pijn is een alarmteken en betekent dat er iets niet goed zit. Belangrijk is om de tepel te observeren na de voeding: is die mooi rond of afgevlakt? Dat laatste is een teken dat de baby niet goed aanhapt.
Er wordt nog te vaak gezegd dat pijn normaal is en dat het na een paar weken wel zal beteren, maar kapotte tepels en pijn zijn niet normaal. Observeer tijdens de voeding hoe je je voelt. Als je pijn ervaart, kan een vroedvrouw of lactatiekundige je helpen.